در پی اتهامات روز دوشنبه آمریکا مبنی بر این که ایران در پس حملات هماهنگ و پیچیده به تاسیسات نفتی عمده عربستان سعودی بوده، خاورمیانه به درگیری همه‌جانبه نظامی نزدیک‌تر شد. دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا روز یکشنبه در واکنش به حملات صبح شنبه به عربستان گفت که آمریکا «آماده اقدام نظامی» است. حملات روز شنبه، نیمی از تولید نفت عربستان را کاهش داد و باعث افزایش ۲۰ درصدی در بهای جهانی نفت خام شد.

ولی ترامپ در عین حال گفت که آمریکا منتظر اطلاعاتی خواهد ماند که تایید کند «عامل» حملات چه کسی بوده، و نیز منتظر است تا عربستان سعودی، که رهبری‌اش رابطه نزدیکی با دولت ترامپ دارد، در این زمینه رهنمود ارائه کند.

حمله به بزرگترین تامین کننده نفت جهان، سراسر دنیا را تکان داد و کشورهایی با منافع ژئوپلتیک مختلف، آن را محکوم کردند. این حمله در میانه بحرانی رخ داد که خروج سال گذشته دولت ترامپ از توافق هسته‌ای ایران و شروع کارزار حداکثر فشار علیه ایران مسبب آن بود. توافق هسته‌ای در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما به انجام رسید.

آقای ترامپ عهد کرده که هر کشور یا نهادی را که از ایران نفت بخرد مجازات خواهد کرد، و این اقتصاد ایران را فلج کرده‌ است. ایران سیاست آمریکا را «تروریسم اقتصادی» خوانده و گفته‌ است که تلافی خواهد کرد.

شورشیان حوثی یمن که رابطه نزدیکی با ایران دارند و برای به دست گرفتن کشورشان می‌جنگند، مسئولیت حمله را به عهده گرفته‌ و گفته‌اند که این حمله با پهپاد و با کمک نیروهای دوست در درون عربستان سعودی انجام شده‌ است.

اما مارک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، این ادعا را مورد تردید قرار داده و مقام‌های ناشناس آمریکا به خبرنگاران در واشنگتن گفته‌اند که گمان می‌برند حملات از خاک عراق یا ایران، و با ترکیبی از پهپاد و موشک انجام گرفته‌ است.

یک مقام آمریکایی به خبرگزاری رویترز گفت: «تردیدی نیست که ایران مسئول این حمله است. هر طور که نگاه کنیم، گریزی از این امر نیست. هیچ مظنون دیگری وجود ندارد. شواهد هیچ چیزی نشان نمی‌دهد مگر آن که ایران مسئول حمله بوده است».

شبکه ای‌بی‌سی نیوز آمریکا به نقل از یک مقام آمریکایی که نامش برده نشد گفت که ایران حدود ۱۲ موشک کروز و بیش از ۲۰ پهپاد از خاک خود به پرواز درآورد، اما مدرکی در تایید این ادعا ارائه نداد.

شامگاه یکشنبه، مایک پنس، معاون اول رئیس جمهور، و مایک اسپر وزیر دفاع آمریکا پس از دیدار با آقای ترامپ در مورد حمله به پالایشگاه‌های عربستان سعودی، در حال ترک کاخ سفید دیده‌ شدند و این گمان قوت گرفت که مقام‌های نظامی در حال تعیین هدف‌هایی برای حمله‌اند. در ماه ژوئن، پس از آن که نیروهای ایران یک پهپاد گران‌ قیمت آمریکا را سرنگون کردند، آمریکا در آستانه حمله به ایران بود، ولی در لحظه آخر تغییر عقیده داد.

ناظران تحولات چند ماه اخیر خلیج فارس – جایی که گفته می‌شود هم ایران و هم متحدانش حملات کوچکی علیه کشتی‌ها و تاسیسات نفتی انجام داده‌اند—از ابعاد و شدت حمله به پالایشگاه بقیق که شرکت نفتی سعودی آرامکو مدیریت آن را به عهده دارد شگفت‌زده شدند. آرامکو برای فروش سهام خود در بازار بورس آماده می‌شود که میلیاردها دلار درآمد نصیب عربستان خواهد کرد.

اکارت وورتز، پژوهشگر مرکز امور بین‌الملل بارسلون گفت: «این آشکارا تشدید تنش است. جدی است. شباهتی به حملات قبلی ندارد که نتایجش بیشتر نمادین بود. این پالایشگاه برای کل نفتی که عربستان سعودی تولید می‌کند ضروری است. تمام نفت عربستان از اینجا می‌گذرد. این تاسیسات واقعا حساس است. چنین حمله‌ای به پالایشگاه، قطعا بر بازارها تاثیر خواهد گذاشت».

دقت و گستره حمله به پالایشگاه بقیق بی‌سابقه بود. تصاویر ماهواره‌ای که آمریکا منتشر کرد، آسیب‌های دقیق به تاسیسات نفتی آرامکو در شرق عربستان سعودی را نشان می‌دهد. تحلیل‌گران مستقل گفته‌اند که این حمله فراتر از برد و توانایی نیروهای شورشی حوثی است.

ولی ایران مصرا دست داشتن در حمله را تکذیب کرده‌است. عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، روز دوشنبه گفت: «ایران صریحا پشتیبانی‌اش از مردم یمن و حقوق آنها را اعلام کرده، اما متهم کردن ایران به چنین اقداماتی همسو با حداکثر فریب است و کاملا بی‌پایه است».

اعتبار استدلال آمریکا با مانع بزرگی روبروست. این استدلال بر این گمان استوار است که چون زاویه موشک‌های شلیک شده به پالایشگاه شمال یا شمال غربی بوده، منشاء حملات باید ایران یا عراق بوده‌ باشد.

اما پهپادهای مسلح قادرند بالای هدف یا اطراف آن چرخ بزنند و از هر زاویه‌ای به آن حمله کنند. آن‌چه تصویر را مبهم‌تر می‌سازد این است که حوثی‌ها به اصرار گفته‌اند که برای انجام حمله، از عناصری در درون عربستان سعودی استفاده کرده‌اند. به گفته حوثی‌ها، این حمله در پاسخ به بمباران مستمر یمن از سوی عربستان انجام شده است.

آمریکا، ایران، عربستان سعودی و حوثی‌ها، سابقه درازی در تحریف واقعیت‌ها برای اثبات ادعاهای خود داشته‌اند، و همین به تردید در مورد اتهامات مربوط با عامل حملات می‌افزاید.

آقای وورتز گفت: «اعتبار همه طرف‌های درگیر در این مساله، محدود است».

آقای وورتز گفت که «قابل تصور است که حوثی‌ها راسا اقدام کرده‌اند،» چرا که این حملات بیش از آن که به ایران کمکی کند، در جهت منافع حوثی‌هاست. ایران در تلاش برای کاهش تحریم‌های دولت ترامپ است. او گفت: «اگر این واقعا بخشی از استراتژی ایران برای تشدید تنش‌ها باشد، ایران زیاده‌ روی کرده‌ است. مهم این است که نباید حوثی‌ها را ابزار بی‌اختیار ایران به شمار بیاوریم. وابستگی حوثی‌ها به ایران به اندازه حزب‌الله لبنان نیست».

چه ایران و چه حوثی‌های متحد ایران عامل حمله بوده‌ باشند، زمان این حمله به آمریکا فشار می‌آورد که یا از متحد سرسخت خود دفاع کند و ریسک رویارویی با دشمنی غیرقابل پیش‌بینی را قبول کند، یا از این ریسک پرهیز کند و ضعیف به نظر برسد، که این باعث سست شدن اعتماد شرکای قدیمی واشنگتن خواهد شد.

این حمله در عین حال، چشم‌انداز نه‌چندان روشن دیداری میان آقای ترامپ و حسن روحانی را در مجمع عمومی سازمان ملل که همین ماه برگزار می‌شود را تیره‌تر می‌کند. بسیاری از دیپلمات‌های اروپایی امید داشتند که چنین دیداری تنش‌ها را کاهش دهد و امید به کندتر شدن برنامه تحقیقات هسته‌ای ایران را تقویت کند. ایران از زمان خروج آمریکا از برجام برنامه هسته‌ای خود را گسترش داده‌ است.

ایران و آمریکا از زمان انقلاب ۱۳۵۷ که شاه طرفدار آمریکا را سرنگون کرد، روابطی خصمانه داشته‌اند. حکومت روحانی ایران در سال‌های اخیر گفته‌ است که اگر آمریکا خواهان درگیری نظامی باشد، ایران آماده‌ است، و مکررا تمایل خود را به تشدید تنش‌ها – و نه عقب‌نشینی – نشان داده‌ است.

امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی، در مصاحبه‌ای که روز یکشنبه پخش شد گفت: «همه باید بدانند که همه پایگاه‌ها و ناوهای هواپیمابر آمریکا در فاصله حداکثر ۲۰۰۰ کیلومتر ایران و در برد موشک‌های ما هستند». او افزود: «آنها خیال می‌کنند اگر در فاصله ۴۰۰ کیلومتری ما باشند در امانند. اما... به محض این که جنگ شروع شود، ما به کشتی‌هایشان حمله خواهیم کرد».

https://www.independent.co.uk/